Irena Wirszyłło

---

Życiorys

Najmłodsza w rodzinie prawników, Irena Wirszyłło, urodziła się jako córka Waleriana Bugajskiego, wykształconego prawnika i strażnika więziennego, oraz Emilii z d. Topór–Jasińskiej. W ogromnej rodzinie, w której dorastała, znajdowała się trójka rodzeństwa: Zygmunt, Jerzy, który pełnił służbę jako kapitan Wojska Polskiego, oraz Maria, niestety zmarła w 1922 roku. Obaj bracia tragicznie zginęli podczas tak zwanej zbrodni katyńskiej.

Na podstawie dostępnych historii życiorysowych, można przypuszczać, że Irena zdobyła wykształcenie prawnicze w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Jej czas studiów to okres aktywności w Polskiej Partii Socjalistycznej, gdzie nawiązała bliską przyjaźń z Stanisławem Dubois. Od pierwszego dnia stycznia 1925 roku, Irena rozpoczęła pracę w Służbie Więziennej, gdzie jej kariera szybko się rozwijała – początkowo były to ciężkie początki jako asystentka w kobiecym więzieniu przy ulicy Dzielnej, a po pół roku uzyskała stanowisko podinspektora.

W 1927 roku jej kariera skupiła się na pracy w Areszcie Centralnym w Warszawie, a w 1929 roku miała zaszczyt być mianowana na pomocnika naczelnika aresztu. W okresie między 1925 a 1927 rokiem, Irena związała się małżeństwem z Ludwikiem Wirszyłło, a z ich związku urodziła się córka. Para osiedliła się najpierw przy ulicy Daniłowiczowskiej 8 w Warszawie, a potem przeniosła się na ulicę Pawią 21. Przeprowadzili się do nowego mieszkania w budynku Miejskich Zakładów Sanitarnych przy ulicy Spokojnej 15/35, kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej.

Kiedy nastała kampania wrześniowa, mąż Ireny trafił do niewoli radzieckiej. W czasie obrony Warszawy, Irena prawdopodobnie posługiwała się jako członkini Straży Obywatelskiej. W czasie okupacji niemieckiej pracowała w więzieniu „Serbia” jako podkomisarz. Na przełomie października i listopada 1939 roku dołączyła do Służby Zwycięstwu Polski, gdzie organizowała wysyłanie odpisów list z danymi osób przetrzymywanych w aresztach, w tym do aresztu śledczego przy alei Szucha. Dzięki Irenie udało się również dostarczać grypsy do aresztowanych, w tym kontaktowała się ze Stefanem Starzyńskim, przynosząc mu jedzenie, książki i gazety, a także informując urząd miejski o jego położeniu.

Irena aktywnie uczestniczyła również w planowaniu ucieczki Starzyńskiego, lecz ten odmówił wyjazdu. 24 grudnia 1939 roku, w wyniku udzielania pomocy więźniom politycznym i Żydom, została karnie przeniesiona do pracy przy ulicy Daniłowiczowskiej. Na jej wniosek na Pawiaku powstała reperowalnia bielizny, która stała się miejscem sortowania grypsów oraz źródłem informacji. Irena z sukcesem zorganizowała siatkę konspiracyjną wśród więźniów, współpracując m.in. z Wandą Gawryłow.

17 maja 1943 roku Irena została aresztowana we własnym mieszkaniu, a razem z nią zatrzymano również innych członków konspiracji – Michalinę Wojciechowską oraz prawdopodobnie Ignacego Purgana. W chwili aresztowania zdołała wyrzucić za okno kompromitujące dokumenty, co nie umknęło uwadze funkcjonariuszy Gestapo. Po aresztowaniu, trafiła na Pawiak, a w trakcie przesłuchań była niejednokrotnie przewożona do siedziby Gestapo przy alei Szucha, gdzie była poddawana brutalnym torturom, obserwując, jak torturowano również ich córkę. 5 lub 6 sierpnia 1943 roku, Irena wraz z grupą 58 kobiet została deportowana do Auschwitz-Birkenau, gdzie przydzielono jej numer obozowy 53901.

Według relacji jednej z towarzyszek niedoli, Danuty Grzeszkiewicz, zmarła w obozie na tyfus w czerwcu 1943 roku. Jednakże, według sporządzonego przez więźniów wykazu, datą jej zgonu był 24 stycznia 1944 roku. Po jej śmierci, Irena pośmiertnie otrzymała Krzyż Walecznych. Jej symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

---

Oceń: Irena Wirszyłło

---