Cecylia Wiktoria Walewska, która przyszła na świat 2 listopada 1859 roku w Radomsku, była znaną postacią w polskiej literaturze i działalności społecznej.
W swojej karierze pełniła rolę prozaiczki, publicystki oraz aktywistki ruchu kobiecego, przyczyniając się do rozwoju pozycji kobiet w społeczeństwie.
Jej życie zakończyło się w kwietniu 1940 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie ważne dziedzictwo literackie i społeczne.
Życiorys
Cecylia Walewska była wybitną postacią w historii Polski, z bogatym życiorysem oraz wkładem w edukację i emancypację kobiet. Urodziła się jako córka Józefata Zaleskiego (1826–1880) i Wandy z Eggerów (1838–1911), a jej brat to Aleksander Konstanty (1866–1911). Dzieciństwo spędziła w Warszawie, gdzie początkowo edukację otrzymywała w domu. Ukończyła z medalem III Gimnazjum w Warszawie w 1875 roku, a następnie kształciła się na pianistkę w warszawskim konserwatorium muzycznym.
Cecylia kontynuowała edukację na Uniwersytecie Latającym, gdzie miała okazję uczestniczyć w wykładach takich osobistości jak Karol Dunin, Ludwik Krzywicki oraz Adam Mahrburg. Jej życie zawodowe rozpoczęło się w wieku siedemnastu lat, kiedy to zaczęła uczyć muzyki.
W 1894 roku, za aktywne uczestnictwo w manifestacji na cześć Kilińskiego, została aresztowana przez władze rosyjskie i skazana na zesłanie do Kurska. Po powrocie do Polski włączyła się w tajne nauczanie, będąc aktywną uczestniczką kółka Cecylii Śniegockiej w latach 1895–1905.
W latach 1905–1907 działała w Związku Polskiego Równouprawnienia Kobiet, a później w Polskim Stowarzyszeniu Równouprawnienia Kobiet. Wspierała działalność Towarzystwa Kultury Polskiej w latach 1906–1913, a w 1910 roku zorganizowała i przewodniczyła Komisji do Spraw Kobiecych.
W okresie od 1911 do 1915 roku Cecylia Walewska zorganizowała i prowadziła tajne komplety nauczania we własnym mieszkaniu. Po zakończeniu panowania rosyjskiego w 1915 roku zainicjowała prowadzenie trzech szkół niedzielnych i wieczorowych dla kobiet pracujących, które funkcjonowały do 1923 roku.
Od 1899 do 1927 roku była członkiem redakcji miesięcznika kobiecego „Bluszcz”, który poruszał kwestie związane z emancypacją kobiet. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 1918–1923 pełniła rolę referentki do spraw zatrudnienia kobiet w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, a także uzyskała dyplom ukończenia Wolnej Wszechnicy Polskiej. Zasiadała również w Komitecie na rzecz Śląska.
Cecylia Walewska była żoną Stanisława Adama Walewskiego (1853–1927), jednak para nie miała dzieci. Zmarła w Warszawie, a jej ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz Powązkowski (kwatera 80-3-3).
Twórczość
Cecylia Walewska to niezwykła postać, której twórczość obejmowała wiele form literackich, w tym nowele, przeglądy muzyczne, szkice krytycznoliterackie oraz artykuły dotyczące zawodowej działalności kobiet. Swoje teksty publikowała w renomowanych czasopismach takich jak „Antrakt”, w którym zadebiutowała w 1876 roku, a także w „Tygodniku Illustrowanym”, „Tygodniku Mód i Powieści”, „Kobiecie Współczesnej”, „Kurierze Codziennym”, „Kurierze Warszawskim”, „Prawdzie”, „Nowej Gazecie” oraz „Świcie”. Jej dzieło Z dziejów krzywdy kobiet oscyluje wokół analizy historii patriarchatu, wskazując na liczne kulturowe i religijne ograniczenia, które przeszkadzają kobietom w osiągnięciu pełnej równości.
Podobnie jak Olympię de Gouges, Walewska zaznaczała, że „jeżeli kobiecie przysługuje prawo do szafotu, to tym samym winna zdobyć i prawo do trybuny”. Jej krytyczny warsztat literacki obejmował poruszenie tematów dotyczących znanych postaci literatury, w tym szkice krytyczne na temat Narcyzy Żmichowskiej w 1913 roku oraz Marii Rodziewiczównie w 1927 roku.
Zbiory nowel i opowiadań
- Z paradoksów życia, Warszawa 1897,
- Podsłuchane, Warszawa 1897, Podlaska Biblioteka Cyfrowa – wersja elektroniczna,
- Koleżanka Stefa, Warszawa 1913, RCIN – wersja elektroniczna,
- Zapomnisz?, Warszawa-Poznań 1914.
Powieści
- Bez duszy, Warszawa 1899,
- Autor, Warszawa 1903,
- Dusze współczesne, Warszawa 1913, Biblioteka Cyfrowa UMCS – wersja elektroniczna,
- Biała pani, Warszawa („Świat Kobiecy” 1914, nr 9–13), wyd. książkowe Warszawa 1923,
- Błąd, Warszawa [1913] 2 wyd. 1916,
- Jak liść oderwany od drzewa: powieść współczesna, Warszawa 1910.
Szkice o ruchu kobiecym
- Z dziejów krzywdy kobiet, Warszawa 1908, CRISPA – wersja elektroniczna,
- Ruch kobiecy w Polsce, część I, Warszawa 1909, CRISPA – wersja elektroniczna,
- Ruch kobiecy w Polsce, część II, Warszawa 1909, CRISPA – wersja elektroniczna,
- Słówko o kobietach i apel do kobiet, Poznań 1920,
- Kobieta polska w nauce, Warszawa 1922, CRISPA – wersja elektroniczna,
- W walce o równe prawa. Nasze bojownice, Warszawa 1930, CRISPA – wersja elektroniczna.
Inne prace
- Wielkie legendy ludzkości, Warszawa 1904,
- [wraz z Natalią Greniewską] Orły: fragmenty z życia, Warszawa 1909,
- Flirt, małżeństwo, opinja; dziesięć kart życia, Warszawa 1914.
Przypisy
- Cmentarz Stare Powązki: Cecylia Walewska, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 02.06.2020 r.]
- M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego – Cecylia Wiktoria Zaleska h. Lubicz.
- Alicja Skład, Wpływ ruchu rewolucyjnego 1905 r. na działalność pedagogiczno-oświatową Izy Moszczeńskiej, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. 18, 1975, s. 152–153.
- a b c d e f g Czy wiesz kto to jest?, red. Stanisław Łoza, t. 1, Warszawa 1938, s. 773.
- a b c Melania Bornstein-Łychowska, Cecylia Walewska. Na marginesie niepospolitej zasługi, w: Cecylia Walewska, W walce o równe prawa. Nasze bojownice, Warszawa 1930, s. 209–218, CRISPA-wersja elektroniczna.
- a b c d Gajkowska 1991, s. 542.
- M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 435 „za ofiarną i filantropijną działalność”.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Hanna Szelest | Michał Kobusiewicz | Dominik Sankowski | Ryszard Siwecki | Jerzy Tomaszewski (historyk) | Elżbieta Dziegieć | Bogumił Jeziorski | Feliks Przyłubski | Krystyna Wilkowska-Chomińska | Zygmunt Kowalik | Marian Ożarowski | Ryszard Szwed | Włodzimierz Doroszkiewicz (biolog) | Teofil WojeńskiOceń: Cecylia Walewska